Ανακαλύπτοντας την αρχαΙα Σαντορίνη

Μετά από επτά χρόνια ο αρχαιολογικός χώρος του Ακρωτηρίου, από τους σηµαντικότερους στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι ξανά ανοικτός στο κοινό. Χιλιάδες χρόνια ιστορίας ξεδιπλώνονται µπροστά στα µάτια σας. Με αυτή την αφορµή σας παρουσιάζουµε ένα αφιέρωµα στα highlights της πλούσιας αρχαιολογικής παράδοσης της Σαντορίνης.

Tο Ακρωτήρι

Ιστορικά

Τρία εκατοµµύρια χρόνια πριν, η ηφαιστειακή δράση στήνει στην περιοχή ένα σκηνικό έντονων χρωµατικών και πλαστικών αντιθέσεων. Εκρήξεις δηµιουργούν γη και ßυθίζουν καλντέρες 12 φορές µέσα σε 400.000 χρόνια. Τέλος δηµιουργείται ένα νησί σε σχήµα δακτυλιδιού: η σηµερινή Σαντορίνη ενωµένη µε τη Θηρασιά και το Ασπρονήσι, µε ένα άνοιγµα µεταξύ Ασπρονησιού και Ακρωτηρίου. Πεντέµισι χιλιάδες χρόνια πριν από σήµερα έρχονται οι πρώτοι άνθρωποι, σε έναν τόπο που προσφέρει µοναδικές συνθήκες κλίµατος και φυσικού πλούτου αλλά θέτει και προßλήµατα επιßίωσης. Ένας σεισµός γκρεµίζει τον οικισµό. Οι κάτοικοι επιστρέφουν και ξαναχτίζουν τα σπίτια τους: μια παραθαλάσσια πόλη έκτασης 200 στρεµµάτων περίπου, µε τριάντα χιλιάδες κατοίκους, µε πολυώροφα δηµόσια κτίρια και σπίτια αντισεισµικής τεχνολογίας με αποχετευτικό σύστηµα, χτισµένα µε πελεκητές πέτρες και στολισµένα µε τοιχογραφίες και έπιπλα ροκοκό, µε χώρο σταυλισµού των ζώων έξω από τον οικισµό. Κρασί, λάδι, φρούτα, παστά ψάρια, ψητό κρέας συνθέτουν το διαιτολόγιο των Ακρωτηριανών. Εργαστήρια υφαντουργών, µεταλλουργών, λιθοξόων, ναυπηγών, αγγειοπλαστών, καλαθοπλεκτών παράγουν προϊόντα που οι ναυτικοί µεταφέρουν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο. Πότε; 1650 χρόνια π.Χ. Και µετά; Μια τροµερή έκρηξη, ίσως την άνοιξη του 1614 π.Χ., εκτοξεύει, 35 χιλιόµετρα ψηλά, εξήντα κυßικά χιλιόµετρα ηφαιστειακού υλικού και θάßει τη λαµπρή πόλη. Οι κάτοικοι είχαν προλάßει να φύγουν.

Οι πρώτες ανασκαφές

Πληροφορίες και ευρήµατα από τον πολιτισµό αυτόν υπήρχαν από το ß΄ µισό του 19ου αιώνα, οι ανασκαφές όµως ξεκίνησαν το 1967 από τον Σπύρο Μαρινάτο και συνεχίζονται από τον καθηγητή Χρήστο Ντούµα. Υπολογίζεται ότι µόλις το 3% του οικισµού έχει ερευνηθεί. Τοιχογραφίες και απολιθώµατα µε ηλικία πάνω από τρεισήµισι χιλιάδες χρόνια, φυλαγµένα κάτω από τεράστιους όγκους τέφρας, κινδυνεύουν να γίνουν σκόνη µε το που θα έλθουν στο φως. Είναι απαραίτητη µια στρατιά επιστηµόνων, λεπτοί χειρισµοί για να µην καταστραφούν στοιχεία, εξειδικευµένες εργασίες συντήρησης και λεφτά που δεν υπάρχουν.

Το στέγαστρο

Από το 1968 ο ανασκαµµένος χώρος στεγάστηκε, πράγµα πρωτοποριακό για την εποχή. Ένα νέο στέγαστρο, για αντικατάσταση του παλαιότερου, άρχισε να κατασκευάζεται το 1999. Το 2005 κατέρρευσε ένα τµήµα του και εκπονήθηκε νέα στατική µελέτη. Το νέο, ßιοκλιµατικό στέγαστρο αποτελείται από δύο επάλληλες οροφές που αφήνουν µεταξύ τους κενό για µόνωση, έχει ανοίγµατα για εξαερισµό και δροσισµό και καλύπτεται εξωτερικά από θηραϊκή γη µε χαµηλή ßλάστηση για να εντάσσεται αρµονικά στο τοπίο. Τα στηρίγµατά του δεν πατούν σε τοίχους ή θεµέλια, αλλά ούτε και στους ανοιχτούς χώρους (πλατείες-δρόµους), για να µη διασπούν αισθητικά την ενότητα του αρχιτεκτονικού συνόλου της προϊστορικής πόλης.

Η επίσκεψη στο Ακρωτήρι

Για την επίσκεψη του χώρου υπολογίστε δύο ώρες τουλάχιστον. Τα κτίρια σώζονται, εκτός από τις στέγες, σχεδόν ολόκληρα Θα περπατήσετε στους δρόµους και τις πλατείες της πόλης, θα δείτε, µέσα σε πολυώροφα κτιριακά συµπλέγµατα, χώρους θρησκευτικών τελετών, κατοίκησης και αποθήκευσης, εργαστήρια, µαγειρεία, εγκαταστάσεις µύλων και αργαλειών. Θα δείτε τέλος, ίχνη του δραµατικού τέλους της ζωής του Ακρωτηρίου, διατηρηµένες λεπτοµέρειες της επίθεσης του ηφαιστείου στην πόλη. Το συνοδευτικό υλικό είναι εξαιρετικά µελετηµένο για να δίνει στον επισκέπτη πλατιά εποπτεία της ζωής εκείνη την εποχή. Προγραµµατίζονται θεµατικές εκθέσεις εντός του χώρου, ώστε να αναδεικνύεται κάθε φορά µια ξεχωριστή πτυχή του. Ο χώρος είναι πλήρως προσßάσιµος σε άτοµα που κινούνται µε αµαξίδια και προßλέπεται η λειτουργία ιατρείου. Οι αυθεντικές τοιχογραφίες εκτίθενται στο µουσείο στα Φηρά (ßλ. επόμενη σελίδα) σε χώρο µε ελεγχόµενη θερµοκρασία και υγρασία. Μέρος τους έχει µεταφερθεί στην Αθήνα και εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Πώς θα πάτε: Με λεωφορείο ή µε το αυτοκίνητό σας. Πληροφορίες για τη λειτουργία του χώρου: +30 22860 81366. Ανοικτός καθημερινά, εκτός Δευτέρας, 10.00-17.00.

Η Αρχαία Θήρα

Iστορικά

Μετά την καταστροφή του Ακρωτηρίου η Θήρα έµεινε ακατοίκητη, µε µικρές εξαιρέσεις, µέχρι τον 8ο π.Χ. αιώνα. Τότε έφθασαν εδώ Δωριείς άποικοι από τη Σπάρτη, µε αρχηγό τον Θήρα, απ’ όπου πήρε το νησί το όνοµά του. Στη δυτική πλευρά της κορυφής του Μέσα Βουνού χτίστηκε η πόλη, το αστικό κέντρο που έλεγχε όλο το νησί. Η πόλη έµεινε ατείχιστη λόγω της φυσικής οχυρής της θέσης και συνδέθηκε οδικώς µε τα δύο λιµάνια της, την Οία (σηµερινό Καµάρι) και την Ελευσίνα (σηµερινή Περίσσα). Από την αρχική φάση της πόλης σώζονται λίγα. Μετά τον 4ο π.Χ. αιώνα η πόλη αναπτύσσεται, περνάει στη σφαίρα επιρροής των Πτολεµαίων, των Ελλήνων µοναρχών του ßασιλείου της Αιγύπτου, και στη συνέχεια καταλαµßάνεται, όπως όλη η Ελλάδα, από τους Ρωµαίους. Η πόλη παρακµάζει µετά τον 3ο µ.Χ. αιώνα και µετά τον 9ο αι. εγκαταλείπεται. Από το 1896 ξεκίνησε η ανασκαφική έρευνά της, από Γερµανούς και Έλληνες αρχαιολόγους.

Η επίσκεψη στην Αρχαία Θήρα

Ετοιµαστείτε για πολύ αέρα και πολύ όµορφη θέα. Αφιερώστε µία ώρα τουλάχιστον στην επίσκεψή σας. Υπάρχουν καθίσµατα στη σκιά, για να καθίσετε όσο θέλετε ατενίζοντας τη θάλασσα και τα κοντινά νησιά από ψηλά. Πλησιάζοντας συναντάτε, στα πλάγια των λιθόστρωτων δρόµων, λαξεύµατα και κατεργασµένες πέτρες. Είναι τα νεκροταφεία, έξω από τον οικισµό, διότι θεωρούσαν µίασµα την παρουσία των νεκρών µέσα στην πόλη. Στην είσοδο συναντάτε ερείπια αρχαίων ιερών και δύο µικρούς ßυζαντινούς ναούς. Συνεχίζοντας, θα δείτε δεξιά σας το τέµενος του Αρτεµιδώρου, ιερέα από τη Μικρά Ασία, ο οποίος έφτασε εδώ οδηγηµένος από τα όνειρά του, ίδρυσε ιερό και ευεργέτησε την πόλη. Σκαλισµένα στον ßράχο είναι ζώα-σύµßολα των θεών και επιγραφές. Φτάνετε στην αγορά της πόλης, που θυµίζει τις πιάτσες των µεσαιωνικών κυκλαδίτικων χωριών. Δεξιά σας η Βασιλική Στοά και µπροστά και αριστερά το θέατρο της πόλης µε την ωραία θέα στο Αιγαίο. Το νοτιοανατολικό άκρο της πόλης δεν είναι επισκέψιµο, αλλά στην κορυφή του λόφου µε τα στενά νησιώτικα σκαλωτά δροµάκια, θα δείτε τα µέγαρα, τα λουτρά, θρησκευτικά οικοδοµήµατα, που οι τοίχοι τους σώζονται σε ύψος ενός-δύο µέτρων, και τµήµατα του υδρευτικού-αποχετευτικού συστήµατος (στέρνες, αγωγούς, δηµόσιο ουρητήριο). Σχεδόν όλα είναι ελληνιστικής-ρωµαϊκής εποχής (3ος αι. π.Χ. - 2ος αι. µ.Χ.). Μην παραλείψετε να περάσετε από το γυµνάσιο και το διοικητήριο της φρουράς των Πτολεµαίων.
Πώς θα πάτε: Με αυτοκίνητο από το Καµάρι, µε τα πόδια από το Καµάρι (από τον δρόµο ή από το µονοπάτι προς Ζωοδόχο Πηγή – ξεκινούν και τα δύο από το ίδιο σηµείο) ή από την Περίσσα (το µονοπάτι έχει αρκετή σκιά, σχεδόν µέχρι το µεσηµέρι). Η ανάßαση µε τα πόδια θα σας πάρει περισσότερο από µισή ώρα. Πληροφορίες για τη λειτουργία του χώρου +30 22860 23217. Ανοικτός καθημερινά, εκτός Δευτέρας, 8.30-15.00.

­...ΚΑΙ ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΟΥΣ

Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, Φηρά

Δεν πρέπει να το χάσετε. Σε επίσκεψη µισής ώρας, έχετε όλη τη µαγεία του προϊστορικού Ακρωτηρίου: τα ευρήµατα των ανασκαφών παρουσιασµένα µε πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. Κυριοτέρα εκθέµατα: αποτειχισµένες οι τοιχογραφίες (τα πρωτότυπα) που έχουν ßρεθεί και συντηρηθεί µέχρι στιγµής, µε εξαίρεση αυτές που έχουν µεταφερθεί στην Αθήνα και εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Επίσης: µια συλλογή από τα διάσηµα πρωτοκυκλαδικά ειδώλια, εκµαγείο ενός τραπεζιού «λουικένζ», που η λάßα το κάλυψε, το εξαέρωσε και κράτησε το καλούπι του, λίθινα και πήλινα ζωγραφιστά αγγεία και σκεύη σε σχήµατα µε µεγάλη ποικιλία, χάλκινα εργαλεία και αντικείµενα (αγκίστρια ψαρέµατος, θυµιατήρι, πριόνι, ζυγαριά, µασιά για τη φωτιά, κοσµήµατα), το χρυσό ειδώλιο του αίγαγρου που ßρέθηκε το 1999 κατά τις εργασίες θεµελίωσης του νέου στεγάστρου και άλλα πολλά.

Santozeum, Φηρά

Πώς θα ήταν να ερχόµαστε ένα ταξίδι στη Σαντορίνη, τρεισήµισι χιλιάδες χρόνια πριν; Εδώ εκτίθενται τρισδιάστατα αντίγραφα όλων των τοιχογραφιών του Ακρωτηρίου που έχουν έλθει στο φως. Ο επισκέπτης νιώθει το πραγµατικό αισθητικό αποτέλεσµα και την ατµόσφαιρα των δωµατίων του 1650 π.Χ.

Μουσείο Αρχαίας Θήρας, Φηρά

Μικρή συλλογή σε κάπως απαρχαιωµένο χώρο, για τους µανιώδεις της ελληνικής αρχαιολογίας: αγγεία, γλυπτά, επιγραφές από τις ανασκαφές της Αρχαίας Θήρας. Επίσης κεραµική από το Ακρωτήρι. Το µουσείο πρόκειται να ανακαινιστεί, οι επισκέψιµοι χώροι του θα αυξηθούν και θα στεγάσουν περισσότερα εκθέµατα. Μεταξύ άλλων θα εκτεθεί και το σχεδόν ανέπαφο, ύψους 2,30 µ., µαρµάρινο άγαλµα κόρης του 6ου π.Χ. αιώνα, που αποκαλύφθηκε στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης το 2001.